Emancipatie en werken

Vorig jaar is het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) gestart met het project Mannen in de Hoofdrol met als doel om meer mannen aan te sporen tot zorg. Het project moet meer vrouwen op de arbeidsmarkt brengen en mannen aanzetten tot huishoudelijk werk. Want, zo redeneert men, de ongelijke taakverdeling in huis belemmert de keuzevrijheid van vrouwen en staat een hogere arbeidsparticipatie van vrouwen in de weg. Maar is dat zo?

Het sleetse `emancipatie’ is zo langzamerhand eenzijdig vereenzelvigd met betaald werk. Wie niet werkt naast het runnen van een huishouding en het opvoeden van kinderen is ongeëmancipeerd, zo laten we elkaar graag geloven. En hiermee wordt heel wat zelfvertrouwen gebroken.

Sekseverschillen bestaan. Maar belangrijker is de vraag wanneer deze verschillen er toe doen. Het kan bijvoorbeeld helpen om bepaalde gedragspatronen te begrijpen: de intrinsieke interesses, angsten en verlangens van iedere sekse. Maar sekseverschillen mogen niet als argument worden gebruikt om vrouwen en mannen buiten te sluiten van taken en functies. Het meeste wat mannen kunnen, kunnen vrouwen ook. En omgekeerd. Toch zijn er maar een gering aantal vrouwen die topbestuurlijke en wetenschappelijke functies bekleden en blijven maar weinig vrouwen, na het moederschap, fulltime werken.

Het `thuiszijn’ is tot op het bot gedevalueerd. Werken heeft status. Maar let wel: de groeiende werkstress onder werknemers, die zes miljoen euro per dag kost, wordt voor een deel geweten aan de race tegen de klok om taken en bezigheden van mannen en vrouwen te plannen en te combineren. En over de gevolgen voor de kinderen hebben we het dan nog maar even niet.

Het is een feit dat het moederschap de keuzen van vrouwen beïnvloedt. Maar is het werkelijk noodzakelijk om de ongelijke taakverdeling tussen man en vrouw op te heffen? Wie emancipatie alleen gelijk stelt aan maatschappelijke macht, aan arbeidsparticipatie, of definieert in termen van een gelijke verdeling van werk, zorg en opvoedingstaken, denkt veel te simplistisch. Met een `fifty-fifty takenlijstje’ over wie wat behoort te doen, wordt de emancipatie niet bevorderd. Het `lijstje’ heeft hoogstens zin als zij de uitkomst is van een gesprek over eigenlijke verlangens en wensen. Wat wil de een, wat wil de ander verwezenlijken? Welke doelen of verlangens heeft de vrouw en wat wenst de man? En wat wil je als opvoeders? Pas als dat duidelijk is, kan invulling gegeven worden aan het ‘hoe’. Dat kan vervolgens leiden tot verandering van rollen of gewoonten. Voor de één betekent dit dat hij of zij misschien de moed moet hebben om zich eens volledig onder te dompelen in het gezinsleven, voor de ander betekent dit dat hij of zij de straat moet opgaan en de blik moet verruimen.