Zelfbepaling: de weg naar tijd voor jezelf!, interview met Roos Vonk.

Roos Vonk -hoogleraar sociale psychologie- stelt dat tijd voor jezelf een kwestie van kiezen is. ‘Veel mensen in deze tijd hebben het gevoel dat ze te veel te doen hebben. Ze denken dat ze nog even die dingen gedaan moeten hebben en daarna tijd voor zichzelf zullen hebben. Dat is niet zo! Je leven speelt zich NU af en dit is dus de tijd dat je invloed hebt op je leven.’ Als je niet “later” wilt leven en meer tijd voor jezelf wilt hebben, moet je die dus NU maken.

Roos Vonk heeft naast haar werk aan de Universiteit van Nijmegen een bedrijf opgericht naar aanleiding van haar onderzoek naar zelfbeeld, motivatie, sociale interactie en emoties. Hiermee wil zij de resultaten van wetenschappelijk onderzoek vertalen naar praktische toepassingen als trainingen en persoonlijke begeleiding.

Zelfbepaling wat is dat precies? Vonk:’Zelfbepaling bestaat uit twee delen, weten wie je bent én de dingen doen die in overeenstemming zijn met wie je bent. Als je weet wie je bent sta je als het ware in contact met jezelf, je innerlijke stem. Op basis daarvan kan je de juiste keuzes maken over hoe jij wilt dat je leven eruit ziet. Je zal daarbij afwegingen moeten maken, want je kunt nu eenmaal niet altijd alleen maar leuke dingen doen. Het gaat erom dat je verantwoordelijkheid neemt, keuzes maakt en het beste van jezelf tot uitdrukking brengt. Daarbij hoort ook dat je de gevolgen van je keuzes accepteert.’

Erachter komen wie je bent, hoe doe je dat? Vonk:’Door zelfreflectie, kijken naar jezelf en dat is dus niet hetzelfde als piekeren, wat veel vrouwen doen! Als je de neiging hebt tot piekeren, kun je beter zorgen dat je aktief bent, dingen gaat ondernemen en juist afleiding zoeken in plaats van te zitten malen. Je komt er beter achter wie je bent door iets te doen dan door met je gedachten in een kringetje rond te blijven draaien, dan kom je niet verder.’

Nog meer doen? We zijn al zo moe! Vonk:’ Het is belangrijk dat je erachter komt wat je graag doet. Waar je jezelf niet hoeft te bewijzen, maar iets dat je met overgave kan doen, waar je helemaal in op kunt gaan. Daar krijg je ook energie van. Mensen worden niet moe van hard werken, mensen worden moe van tegenzin in de dingen die ze doen.’

Het tweede punt was kiezen wat bij je past en de gevolgen accepteren. De een zal dus moeten accepteren dat zij elke ochtend in de file staat om naar haar droombaan te rijden, de ander zal moeten accepteren door weer en wind op de fiets te stappen omdat zij juist haar baan opzei en geen auto kan betalen? Vonk:’ Dat is juist, alleen het woord ‘moeten’ kan eruit. De essentie is dat je niet het gevoel hebt dat je iets ‘moet’, maar er zelf voor gekozen hebt, inclusief de consequenties. Het betekent dus dat je de dingen zo doet omdat je het WILT. Dat geeft een gevoel van autonomie en dat is een van de primaire psychologische behoeften van de mens.’

Wat zijn die primaire behoeften? Vonk: ‘Dat zijn er drie. Verbondenheid met andere mensen, bekwaamheid en autonomie. Als die behoeften zijn vervuld, zijn mensen gelukkig, vitaal en hebben ze een positief zelfbeeld.’

Is het voor vrouwen moeilijker om tijd voor zichzelf vrij te maken dan voor mannen? Vonk:’Als het om tijd gaat heb je het over keuzes maken. Vrouwen zijn –wat meer dan mannen- geneigd zich bij het maken van keuzes te laten leiden door anderen. Dat komt omdat vrouwen meer behoefte hebben om aardig gevonden te worden. Vrouwen vinden het ook moeilijker om dingen los te laten in de gezinssituatie, waardoor ze minder kunnen ontspannen.Er is een Amerikaans onderzoek gedaan naar stress bij mannen en vrouwen. Daaruit blijkt dat mannen die een gezin hebben, na een stressvolle werkdag volledig ontstressen zodra ze thuiskomen. Hun vrouwen doen dat gemiddeld pas vier uur later, dat is een halve werkdag! Als alles opgeruimd is en de kinderen in bed liggen.

Als vrouwen kinderen krijgen wordt het dus alleen maar erger, dan is er nog iemand voor wie ze zich verantwoordelijk voelen. Vonk: ‘ Zeker, maar het is wel zo dat kinderen ook je basisbehoeftes kunnen bevredigen, en dat is weer heel belangrijk. Met name de behoefte aan verbondenheid met andere mensen -juist voor vrouwen heel belangrijk. Het moederschap kan vrouwen onafhankelijker maken doordat ze die ultieme verbondenheid op dat moment met hun kind ervaren. Dat zou ze kunnen helpen om autonome keuzes te maken,hun oren minder naar anderen te laten hangen.’

En hoe kunnen we dan NU tijd voor onszelf maken? Vonk:’Door jezelf Nu de centrale vraag te stellen: ‘hoe wil ik leven’, wat vind ik waardevol en dat gestalte geven, zodat je leven gaat kloppen met wie je bent. Daarbij hoort dan zeker ook dat je accepteert dat jij of je leven dan nog steeds niet perfect is. Niemands leven is namelijk perfect, dat bestaat gewoon niet. Zelfs Katja Schuurman, die alles mee lijkt te hebben, heeft regelmatig liefdesverdriet.’

Hoe pak ik dat aan? Vonk: ‘Tijd voor jezelf heeft heel veel te maken met loslaten. Afspraken maken met je partner is belangrijk, maar nog belangrijker is dat je zelf leert om met je benen omhoog te gaan zitten terwijl je partner bijvoorbeeld de afwas doet. Ook als hij dat in jouw ogen niet goed doet. Dit is de keuze: Wil ik controle hebben over alles in mijn dagelijkse leven, met als consequentie dat ik nooit tijd voor mijzelf heb? Of wil ik het loslaten, genieten van de tijd voor mijzelf en op de koop toenemen dat de dingen anders –of zelfs minder goed- gebeuren dan wanneer ik ze zou doen? Als je echt overtuigd voor het laatste kiest is dat een enorme bevrijding en het maakt ‘t leven een stuk gemakkelijker!’

Meer informatie over zelfbepaling zie de volgende website:

www.vonk-zelfbepaling.nl