Bevrijd jezelf van de maakbaarheidsillusie.

Een van de misvattingen die de titel van mijn boek ‘Mijn geluk maak ik zelf wel’ weleens oproept, is dat ik propageer dat alles in het leven maakbaar is, in precies de vorm die je voor ogen staat. Allerminst. De maakbaarheidsillusie is een ongezond deel van onze maatschappij. Deze illusie ontmaskeren bevordert je persoonlijke groei en geluk.

Er zijn tekenen dat we naar een meer spirituele, betekenisvolle en onderling verbonden maatschappij toe gaan. Maar dat proces verloopt langzaam. Intussen zitten we nog opgezadeld met de kwalijke trekjes van een maatschappij verstrikt in eenzijdige actie en zwart-witdenken. Een van die trekjes is de maakbaarheidsillusie. Een illusie die een leugen is, maar bovendien een loden last met zich meebrengt. Want weliswaar blijkt dag na dag dat we ons leven nooit echt kunnen controleren, maar de maakbaarheidsillusie schrijft voor dat dat wel had gekund. Volgens die redenering is elke andere uitkomst dan die je vooraf gepland had, je eigen schuld.

Ooit was het een gangbare levenswijze om in je achterhoofd te houden dat je nog zo je best kon doen, maar alle kaarten je elk moment uit de hand konden worden geslagen door het lot, een hogere macht, kortom door krachten die zich niet laten beheersen. Of het nu ging om een pestepidemie, hongersnood, natuurgeweld of andere rampzaligheden, de mens leefde dagelijks met het besef van oncontroleerbare factoren. Met de eeuwen is echter de concentratie gegroeid op het voorkomen of verhelpen van alles dat wij als ongewenst zien. Anno nu is een perfecte sturing van het leven voor sommigen onder ons zo ongeveer een obsessie.

Waar ligt de grens tussen maakbaarheid en onplooibaarheid? Dat die grens er is blijkt wel uit het feit dat er ziekten zijn die we maar niet kunnen bedwingen, en natuurgeweld dat zich zelfs op niet al te lange termijn in Nederland zou kunnen manifesteren als de klimaatverandering in dit tempo doorzet. Maar intussen hebben we ons als maatschappij zo sterk op het doel van de maakbaarheid gericht, dat we ten aanzien van het onbedwingbare en onbeheersbare liever doen alsof onze neus bloedt. Wat heeft dit alles concreet voor invloed op jouw persoonlijke leven? Dat je constant middelen en suggesties worden aangereikt om je leven te verlengen, je gezondheid te verbeteren, je financiën tot het eind der dagen te controleren, kortom, om overal van alles en nog wat aan te doen. Op zich is het geweldig dat we ons bewust zijn van onze invloed op het eigen lot, en daarnaar leven. Wat we echter uit het oog zijn verloren is dat we wel geluk en vervulling kunnen vinden, maar dat die niet maakbaar zijn volgens één vaststaand plan. Onze vervulling presenteert zich vaker wel dan niet in een andere vorm dan vooraf bedacht. En toch leven we volgens de illusie dat ons geluk afhankelijk is van de mate waarin we onze eigen, nauwkeurig gespecificeerde wensen kunnen vervullen. Loopt het niet volgens plan, dan kan het niet liggen aan onze maakbaarheidsmaatschappij, want die reikt immers voor ieder probleem een oplossing aan? ‘Dus’ ligt het aan onszelf! Daar komt de grote gelukssaboteur om de hoek kijken: het gevoel ontoereikend te zijn of niet adequaat te hebben gehandeld wanneer het mis loopt. Sterker nog, zelfs lang voordat er iets misgaat schieten we in een kramp omdat we ons alvast voorhouden dat, wanneer het misloopt, dit onze eigen schuld zal zijn. Wat er ook anders gaat dan gepland, we hadden er vast wel iets aan kunnen doen!

Op de vraag waar de grens tussen maakbaarheid en onplooibaarheid ligt, geven spirituele inzichten een antwoord. Als mensen zijn we scheppende wezens, en we kunnen omstandigheden en dingen scheppen die we nauwelijks voor mogelijk hadden durven houden. Maar dan wel altijd in interactie. Voor alle creatie geldt die wet van de interactie. Er is interactie in onszelf, bijvoorbeeld wanneer ons hoofd signalen geeft dat hetgeen ons hart wil, beter op een andere manier bereikt kan worden. Er is interactie tussen onze geest en lichaam, waarbij die twee onderling uitvogelen wat onze persoonlijke mogelijkheden zijn – en waar we beter (nog) niet aan kunnen denken. Er is interactie tussen onszelf en mensen, tussen onszelf en omstandigheden, tussen onszelf en de natuur, tussen onszelf en de maatschappij, etcetera. En uit die interactie, die zichzelf steeds vernieuwt, komen resultaten voort. Dat is de ware maakbaarheid van je geluk: vrij van schuldgevoel of angst over de reikwijdte van je eigen daden kijken wat er op dit moment voor jou te leren, te creëren en te genieten valt. Niet vallen voor de gevaarlijke insinuatie dat het precies zus-en-zo maakbaar is en dat het anders jouw schuld is, maar leven met wat je nu, op dit moment aangereikt wordt en wat dat oplevert in combinatie met jouw persoonlijke mogelijkheden op dit ogenblik. Durf je het aan om de maakbaarheidsillusie door te prikken? Dan kun je tegelijkertijd beginnen die vage angst voor schuld aan een of ander falen te ontmaskeren en van je af te zetten; je kunt jezelf leren zien als een mens met het recht om te vallen, op te staan en zich te ontplooien in haar eigen tempo. Daarmee zet je daadwerkelijk bevrijdende stappen naar groeiend geluk en welbevinden.

De maakbaarheidsillusie in jouw leven herkennen en terugdringen ( vragen om jezelf te stellen):
• Geef je jezelf vooraf ‘alvast’ de schuld van wat er mis kan gaan als je iets van plan bent dat nieuw of onwennig is, of ga je bezield op je doel af in de wetenschap dat je jezelf de ruimte geeft om het beste van deze ervaring te maken, wat het ook wordt?
• Accepteer je een eventueel onwelkom resultaat van je eigen beslissingen of handelingen snel, of blijf je jezelf met verwijten overladen?
• Houd je jezelf voor wat er mis kan gaan en spin je de gebeurtenissen en je reacties daarop uitgebreid uit voor er ook maar iets gebeurd is, of beperk je je tot de werkelijkheid en blijf je zo veel mogelijk handelen, ervaren en denken in het heden?

Astrid Maria Boshuisen schreef ‘Mijn geluk maak ik zelf wel, psychosurvivalgids voor vrouwen’ (uitgeverij Het Spectrum). Meer over geluk, succes en zelfontplooing, vind je op www.mijngelukmaakikzelfwel.nl.