Mamas Mama's online magazine voor moeder, kind en werk. Werkende moeders, vrije tijd en opvoeden
Door: Renata Hamsikova.
Als mensen horen dat je kind hoogbegaafd is, zien ze dat meestal als een meevaller. Een hoogbegaafd kind doet het immers altijd goed op school? Helaas is dat niet vanzelfsprekend. Intelligentie staat niet gelijk aan succes, zeker niet in het Nederlandse schoolsysteem. Sterker nog, als niet alle planeten op een lijn staan maken hoogbegaafde kinderen grote kans de school te verlaten als probleemkinderen of chronische onderpresteerders.
Hoogbegaafd en onopgemerkt
Hoogbegaafde kinderen die als kleine genieën door de basisschool schieten, zijn helaas uitzonderingen. De meesten lopen ook voor op sociaal-emotioneel gebied en leren al vlug zich aan te passen aan een veel te laag niveau. Zij zijn daarmee als het ware slachtoffer van hun eigen talent. Zij worden niet opgemerkt door de juf of meester en sukkelen door de eerste schooljaren, die zich aaneenrijgen tot een sleur van eindeloze verveling. Tegen de tijd dat ze grondig zijn afgericht op onderpresteren (groep 3, 4, 5) kunnen ze bewust of onbewust gaan rebelleren en gaat de overtollige energie zich vertalen in sociaal-emotionele problemen en storend gedrag. Het komt helaas regelmatig voor dat een school dergelijke “probleemkinderen” niet langer aankan, waarna het kind door de ouders op een andere school wordt gedaan. Dat biedt uiteraard geen oplossing. Soms wordt een psycholoog ingeschakeld die, als het kind geluk heeft, de juiste diagnose stelt.
LEES OOK: Mijn kind is hoogbegaafd, wat nu?
EN Een jaartje langer kleuteren? Niet doen!
Is hoogbegaafd zo anders?
Hoogbegaafde kinderen zijn in eerste instantie normale kinderen met normale kinderverlangens en daarbij passend gedrag. De problemen beginnen pas als de cognitieve (intellectuele) en de sociaal-emotionele (gevoelsmatige) ontwikkeling uit de pas gaan lopen. Dat gebeurt altijd en meestal vrij vroeg. Het is een van de kenmerken van HB. Als deze kinderen klassen overslaan lopen ze sociaal-emotioneel uit de pas; slaan ze geen klassen over, dan lopen ze intellectueel uit de pas. HB-kinderen zitten tussen wal en schip, vaak tot na de puberteit. Hoogbegaafd en onopgemerkt blijven is voor veel kinderen een groot probleem.
Scherpe waarnemers en dagdromers
Hoogbegaafden zijn scherpe waarnemers en kunnen verrassende conclusies trekken, maar vaak zitten ze ook te dagdromen en zijn volledig onbereikbaar. Het gangbare beeld van hoogbegaafden als extreme slimmerds die in alles uitblinken en geen fouten maken, klopt dan ook niet. Hoogbegaafden hebben een goed verstand, maar vaak ook een speciale manier van denken en handelen. Deze kinderen denken en werken in grotere sprongen dan andere kinderen. Ze zijn creatiever in het bedenken van oplossingen en zelfstandiger in hun handelen. Ze denken sneller en accurater en zien snel verbanden. Dit leidt meestal onmiddellijk tot het eerste probleem op school: hoogbegaafden hebben een broertje dood aan herhaling en krijgen al snel het label “lui” opgeplakt.
De combinatie van grote nieuwsgierigheid en een goed geheugen leidt tot een grote voorraad parate kennis, waaruit geput kan worden bij het oplossen van nieuwe problemen. Verder is de manier waarop hoogbegaafden hun kennis in hun hoofd organiseren anders; ze zijn gevoelig voor de onderliggende structuur van problemen.
Contact met anderen
Tijdens het spelen met “normale” kinderen kunnen problemen ontstaan. Ze zitten letterlijk niet op dezelfde lijn. Hoogbegaafde kinderen hebben de neiging zich aan te passen omdat zij doorhebben dat zij anders zijn; iets wat zij zelf vaak ervaren als negatief. Het aanpassen wordt echter steeds moeilijker en leidt zelden tot het gewenste resultaat: aanvaarding en opname in de groep. Als hoogbegaafde kinderen accepteren dat zij anders zijn vanwege hun hoogbegaafdheid, vanwege iets dat zij zelf niet in de hand hebben, leren zij relativeren. Het benoemen van het probleem is de eerste stap naar de oplossing.
De juiste begeleiding
Of ze nu wel of niet als zodanig herkend zijn, hoogbegaafde kinderen zijn altijd buitenbeentjes en zullen dat tot op zekere hoogte ook altijd blijven. Dit is echter niet automatisch een verkeerd ding en kan bovendien beïnvloed worden. Als deze kinderen zichzelf leren analyseren, hun sterke en zwakke kanten leren kennen en accepteren, dan kunnen zij zich ontwikkelen tot gelukkige en succesvolle leerlingen. Dan ontluiken creativiteit en motivatie en komen deze kinderen tot hun recht. Daarbij hebben ze wel de hulp nodig van hun ouders, leraren en begeleiders.
Contact met ontwikkelingsgelijken
Alle kinderen hebben behoefte aan contact met ontwikkelingsgelijken. Bij hoogbegaafde kinderen ligt dat uiteraard moeilijk. Ook als ze een of meer klassen hebben overgeslagen, hebben ze nog steeds behoefte aan omgang met kinderen die op dezelfde manier “anders” zijn als zijzelf. Dat is op school in de praktijk moeilijk. Een plusklas waarin hoogbegaafde kinderen van verschillende niveaus eens per week bij elkaar komen is een luxe die weinig scholen kunnen of willen bieden. Maar er is er vast wel een in de buurt?
Zoek een plusklas
In veel plaatsen in Nederland zijn inmiddels plusklassen voor kinderen die meer uitdaging nodig hebben. Het is een verrijkingsclub voor hoogbegaafde kinderen, waar ze hun capaciteiten spelenderwijs leren accepteren en gebruiken. Een plaats waar ze zichzelf kunnen zijn, omdat ze zich omringd weten door kinderen die op dezelfde manier “anders” zijn. Een plaats waar ze zich kunnen trainen in sociale vaardigheden (vaak nodig bij hoogbegaafde kinderen, met name jongens) en waar ze spelenderwijs in contact komen met prikkelende wetenschappelijke en filosofische concepten.
Renata Hamsikova is hoogbegaafd en moeder van twee hoogbegaafde kinderen. Ze is specialist in onderwijs aan hoogbegaafden. Onder de naam IeKu Advies biedt zij begeleiding en advies voor hoogbegaafde kinderen. LEES meer artikelen van Renata. En kijk hier voor meer informatie over haar werk en contactgegevens.
